Cholesterol

Heb je een te hoog cholesterolgehalte en wil je weten hoe je hier het best vanaf kunt komen? Ben je benieuwd wanneer het cholesterol in je bloed te hoog is, en wat er gebeurt als dit het geval is? Of wil je gewoon meer informatie hebben over wat cholesterol nu precies is en wat de verschillende soorten in je lichaam doen?

In dit artikel geven we alle informatie over de verschillende soorten cholesterol, wat de functies zijn in je lichaam en de relatie tussen je cholesterolgehalte en het risico op hart- en vaatziekten. Is je cholesterolgehalte te hoog, dan kun je verder met de tips die we geven om dit gehalte te verlagen en de kans op hart- en vaatziekten te verminderen.

Direct afrekenen met een te hoog cholesterol? Begin nu met een gezonder leven >>

Wat is cholesterol?

Cholesterol, we hebben er allemaal wel eens van gehoord, maar wat het nu precies is, is soms moeilijk thuis te brengen. We kunnen het omschrijven als lipoproteïnen, een combinatie tussen eiwitten en vetten. Cholesterol is dus een vetachtige stof, wanneer je het aanraakt vergelijkbaar met kaarsvet.

De stof wordt in het lichaam aangemaakt door de lever, maar je kunt het ook in kleine hoeveelheden binnenkrijgen via de voeding. In het lichaam wordt cholesterol vervoerd door de bloedbaan en gebruikt om cellen en hormonen op te bouwen. Het is dus een belangrijke stof, die niet kan ontbreken in je lichaam.

Cholesterol

Welke soorten cholesterol bestaan er?

Er zijn drie verschillende soorten cholesterol, die worden aangeduid met een afkorting. De twee meest bekende zijn HDL (high density lipoproteïnen) en LDL (low density lipoproteïnen). Er wordt hierbij dus gekeken naar de dichtheid van het cholesterol. De derde soort is VLDL, ofwel “very low density lipoproteïnen. Deze vorm van cholesterol heeft dus de laagste dichtheid.

Wat doet cholesterol met je lichaam?

Wanneer je voedsel eet met meer calorieën dan je direct nodig hebt, wordt dit deels door de lever afgebroken. Vervolgens wordt er vet gevormd, in de vorm van triglyceriden, en cholesterol. Om dit cholesterol door het lichaam te kunnen transporteren via de bloedbaan, wordt het gekoppeld aan eiwitten, waardoor de bovengenoemde lipoproteïnen ontstaan. Elk van deze lipoproteïnen heeft een eigen functie in het lichaam.

Wat LDL doet in je lichaam

LDL zorgt ervoor dat cholesterol vanuit de lever door de rest van het lichaam wordt vervoerd, via de bloedbaan. Zo komt het cholesterol in de weefsels terecht, waar het beschadigingen kan herstellen. Een teveel aan cholesterol in de bloedbaan zorgt echter voor negatieve effecten.

LDL kan namelijk ook blijven plakken aan de binnenkant van je bloedvaten, op plekken waar bijvoorbeeld een kleine beschadiging is ontstaan. Aan dit cholesterol dat blijft plakken, kan zich meer en meer LDL hechten, waardoor de aderen op den duur kunnen dichtslibben.

Dit noemen we aderverkalking of, met een moeilijkere naam, arteriosclerose. Dit is een hart- en vaatziekte, die voor extra complicaties zorgt wanneer de belangrijke slagaderen dichtslibben. Hierdoor kan er minder bloed van en naar het hart stromen, wat uiteindelijk zou kunnen leiden tot een hartstilstand.

Wat HDL doet in je lichaam

HDL doet eigenlijk het omgekeerde als LDL: het haalt het cholesterol weer weg uit de weefsels en het bloed, en zorgt ervoor dat het terug wordt vervoerd naar de lever. In de lever kan het cholesterol vervolgens worden afgebroken en uitgescheiden via gal en ontlasting.

HDL-cholesterol zorgt er dus voor dat er minder cholesterol in de bloedbaan blijft plakken, waardoor het lichaam wordt beschermd tegen hart- en vaatziekten. Om deze reden wordt HDL ook wel het ‘goede’ cholesterol genoemd.

Wat VLDL doet in je lichaam

Ook in deze fase eet je vier maaltijden per dag, met vier uur ertussen. Je mag nu alleen nog meer voedingsmiddelen aan je maaltijden toevoegen.

Voorbeelden zijn: aardappelen, aardbeien, avocado, bananen, bloemkool, champignons, quinoa, sinaasappelen, ui en yoghurt.

Relatie tussen cholesterol en risico op hart- en vaatziekten

Een te hoog gehalte cholesterol in je bloed kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen, maar ook de ratio tussen de verschillende soorten cholesterol speelt een rol. Er zijn hierbij twee waarden van belang: het totale cholesterolgehalte en de cholesterolratio. Wanneer één van beide, of allebei de waarden hoog zijn, heb je een verhoogde kans op het krijgen van hart- en vaatziekten.

Maar wat is nu precies een te hoge waarde? Om te beginnen kijken we naar het totale gehalte aan cholesterol in je bloed. Bij een bloedonderzoek kan dit worden gemeten in het aantal millimol per liter bloed. Deze waarde kan per meting nogal verschillen, dus vaak wordt het gehalte meerdere keer gemeten om te kijken of het daadwerkelijk constant verhoogd is.

Een gezond cholesterol gehalte heb je bij een waarde van minder dan 5,0 mmol per liter bloed. Wanneer de waarde tussen 5,0 en 6,4 ligt, is er sprake van een licht verhoogd gehalte, en bij waardes van tussen 6,5 en 7,9 mmol per liter en meer dan 8,0 mmol per liter bloed, heb je een verhoogd of sterk verhoogd cholesterolgehalte. Bij deze waarde is het risico op hart- en vaatziekten dus verhoogd of sterk verhoogd.

Dan kunnen we ook nog kijken naar de waardes van de ratio’s tussen HDL en LDL. Deze ratio wordt berekend door de totale hoeveelheid cholesterol in het bloed, dus de HDL en LDL samen, te delen door de hoeveelheid HDL. Wanneer de waarde die hieruit komt lager is dan 5,0 mmol per liter bloed, heb je een gezonde cholesterolratio.

Hierbij is het van belang dat je het liefst minder dan 2,5 mmol LDL per liter bloed in je lichaam hebt, en meer dan 0,9 mmol HDL per liter bloed.
Is de cholesterolratio hoger dan 5,0 mmol per liter bloed of kloppen de andere waarden niet? Dan is er sprake van een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Nu afrekenen met een te hoog cholesterol? Overwin het met een gezonder eetpatroon >>

Hoe ontstaat een te hoog cholesterolgehalte?

In een normale situatie zorgt de lever er zelf voor dat er een gezonde hoeveelheid cholesterol wordt aangemaakt en in het bloed terechtkomt. De lever zou zelf moeten zorgen voor het juiste evenwicht tussen LDL en HDL, zodat er geen hart- en vaatziekten zullen ontstaan.

In de werkelijkheid ligt dit echter anders: je levensstijl heeft een grote invloed op de totale hoeveelheid cholesterol in je bloed en de ratio tussen HDL en LDL. Zo speelt de voeding die je eet een belangrijke rol. Wanneer je veel voedselproducten met een grote hoeveelheid verzadigd vet binnenkrijgt, kan de hoeveelheid LDL in je bloed verhogen.

Onder het kopje ‘Voedingsmiddelen die invloed hebben op het cholesterolgehalte’, gaan we dieper in op de verschillende voedingsmiddelen die de hoeveelheid LDL in het bloed kunnen verhogen of juist verlagen. Daarnaast kunnen andere aspecten van de levensstijl een invloed hebben op de hoeveelheid cholesterol in je bloed, zoals weinig lichaamsbeweging en overmatig roken.

Naast een ongezonde levensstijl, kunnen ook andere factoren een rol spelen bij het ontstaan van een te hoog cholesterolgehalte. Wanneer je overgewicht, diabetes type 2 of een traag werkende schildklier hebt, kan het zijn dat de hoeveelheid cholesterol in je bloed sneller wordt verhoogd, waardoor je een verhoogd risico hebt om hart- en vaatziekten te krijgen.

Ook kan de kans op een hoge hoeveelheid LDL cholesterol in het bloed erfelijk bepaald zijn. Ongeveer 1 op de 300 personen in Nederland heeft aanleg om een verhoogd gehalte LDL te hebben, waardoor de kans op aderverkalking wordt verhoogd.

cholesterol

Voedingsmiddelen die invloed hebben op het cholesterolgehalte

Zoals genoemd, hebben bepaalde voedingsmiddelen die je eet een effect op de hoeveelheid LDL-cholesterol in je bloed. Sommige voedingsmiddelen zorgen ervoor dat dit gehalte stijgt, maar andere zorgen er juist voor dat het daalt.

Het is dus van belang om een goede balans te vinden tussen voedingsmiddelen die het LDL laten stijgen en dalen, om de kans op hart- en vaatziekten zo veel mogelijk te beperken. Hieronder zetten we een aantal van deze voedingsmiddelen die een invloed hebben op het LDL-gehalte in je bloed op een rij:

Producten die het LDL-gehalte laten stijgen:

  • Transvetzuren: Dit zijn onverzadigde vetten die tijdens het productieproces worden gehard, waardoor de keten zeer inflexibel is. Dit betekent dat de vetten moeilijk in het lichaam kunnen worden afgebroken. Je vindt transvetzuren onder andere in harde margarines en bak- en braadvetten en in bewerkte producten zoals koeken, taart en gefrituurde snacks. Ook komen transvetten van nature voor in sommige dierlijke producten, zoals melk, kaas en roomboter.
  • Eieren: Er bestaat nogal een discussie over de hoeveelheid eieren die je moet eten om de hoeveelheid LDL in je bloed niet te verhogen. Het Voedingscentrum raadt aan om niet meer dan drie eieren per week te eten, of, als je vegetariër bent, niet meer dan vier.
  • Visvetzuren: Hier staat wel tegenover dat de omega 3-vetzuren die in vis zitten, de kans op hart- en vaatziekten juist verlagen.
  • Ongefilterde koffie: zoals koffie die wordt gezet met een cafetière of kookkoffie.
  • Geraffineerde suikers: Dit zijn de mono- en disachariden die je vindt in bewerkte producten, zoals koek, snoep en kant-en-klaarmaaltijden. Wanneer je veel van deze suikers eet, zal je lichaam veel van het hormoon insuline moeten aanmaken om het allemaal om te zetten. Hierdoor kan je bloeddruk verhogen en de hoeveelheid HDL in je bloed kan afnemen.

Producten die het LDL-gehalte laten dalen:

  • Vezels: zowel die uit granen als die uit fruit. Vezels uit granen vind je in volkoren producten, zoals volkorenbrood, volkoren pasta en zilvervliesrijst.
  • Haverproducten, zoals havermout.
  • Noten.
  • Peulvruchten, zoals bonen, linzen en kikkererwten.
  • Sojaproducten.
  • Margarine in plaats van bak- en braadproducten of roomboter met transvetten.

Tips om het cholesterolgehalte in je bloed te verlagen

Heb je een te hoog cholesterolgehalte in je bloed, of een te hoge cholesterolratio? Dan zijn er een aantal dingen die je kunt doen om het risico op hart- en vaatziekten te verlagen. Hieronder zetten we een aantal van deze tips op een rij:

  • Eet minder LDL-verhogende producten, en vervang deze door LDL-verlagende producten. Denk bijvoorbeeld aan het vervangen van roomboter en bakvetten met transvetten door margarine, suikers door zetmeel en witbrood, witte rijst en witte pasta door volkorenproducten.
  • Let op de soort vetten die je binnenkrijgt. Het eten van vet is niet schadelijk; je hebt zelfs vet nodig om je lichaam goed te laten consumeren. Een teveel aan vetten kan echter wel een negatief effect hebben op je lichaam: je kunt hierdoor aankomen.
    Ook wanneer je te veel verzadigde vetten eet in plaats van onverzadigde vetten, kunnen schadelijke effecten optreden in je lichaam en kan de hoeveelheid cholesterol verhogen. Vervang dus zo veel mogelijk verzadigde vetten in je eetpatroon door onverzadigde.
    Denk bijvoorbeeld aan vis en schaaldieren, noten, mager vlees en magere zuivelproducten. De volle zuivelproducten, rood vlees, koekjes en gebakjes kun je beter wat vaker laten staan.
  • Eet meer producten die rijk zijn aan vitaminen, zoals vitamine C en vitamine E. Je vindt deze voornamelijk in verschillende soorten groente en fruit, plantaardige oliën zoals olijfolie en zonnebloemolie, en in noten.
  • Verbeter je levensstijl. Stop met roken, minder in de consumptie van alcohol en ga meer bewegen. Dit zorgt er niet alleen voor dat de hoeveelheid cholesterol in je bloed kan worden verlaagd, maar ook dat je beter in je vel gaat zitten en je over het algemeen energieker voelt.
cholesterol
  • Zorg ervoor dat je voldoende slaapt. Een tekort aan slaap kan leiden tot een verhoogd cholesterolgehalte. Er is al sprake van een zichtbaar verhoogd cholesterol na drie nachten waarin je minder dan vier uur slaap krijgt. Het is dus van belang dat je genoeg slaapt, minimaal zeven uur per nacht.
  • Als je overgewicht hebt, is het verstandig om een paar kilo te gaan afvallen. Dit kan je doen door een gezonder eetpatroon aan te nemen en meer te gaan bewegen, waardoor je meer calorieën verbrandt dan je binnenkrijgt. Op deze manier kun je de overtollige kilo’s kwijtraken en het gehalte aan cholesterol in je bloed verlagen.
  • Er zijn bepaalde kruiden die een cholesterolverlagend effect zouden kunnen hebben. Voorbeelden hiervan zijn knoflook, fenegriek en gember.

In actie komen tegen een te hoog cholesterol? Reken nu af dit gevaar >>